Met de aankondiging van vijf stakingsdagen in januari is de maat voor beleidsmakers en treingebruikers vol. Minister Jacqueline Galant moet zo snel mogelijk een voorstel naar het parlement brengen om de gegarandeerde dienstverlening in te voeren. De NMBS- directie heeft een concreet voorstel. Het is hoog tijd dat voorstel te verankeren.
Voor de vakorganisaties bleek het eerder deze week onbespreekbaar om hun loon- en arbeidsvoorwaarden enigszins te actualiseren aan de economische realiteit. In de hele private sector onbestaande vakantiedagen, zoals Koningsdag, moeten blijven bestaan. Personeel moet op 55 jaar 'met pensioen' kunnen blijven gaan. Daar mag niet aan getornd worden. Verder moet het mogelijk blijven om via stakingen de werkende bevolking te gijzelen. Het voorstel voor een gegarandeerde dienstverlening werd deze week van tafel geveegd. Op de koop toe kondigen de spoorbonden vijf stakingsdagen in januari aan, boven op de resem stakingsdagen van de afgelopen maanden. Dat is er heel ver over. Daar kan geen enkel begrip voor opgebracht worden.
Dat het onmogelijk is om bij de NMBS eender wat aan te passen, is niet alleen te wijten aan het feit dat spoorbonden de macht hebben om het openbaar vervoer plat te leggen, iets waar ze schromelijk misbruik van maken. De inertie wordt ook in de hand gewerkt door de wet van 23 juli 1926. Die stelt dat wijzigingen aan de loon- en arbeidsvoorwaarden pas kunnen als binnen een Nationale Paritaire Commissie een tweederdemeerderheid is. De 26 leden bestaan voor de helft uit directieleden en voor de helft uit vertegenwoordigers van de vakbonden. Er is dus altijd goedkeuring van de vakbonden nodig om iets te wijzigen aan de loon- of arbeidsvoorwaarden of aan het syndicaal statuut.
Dit gaat volledig voorbij aan de uitdagingen waarvoor de NMBS staat en de omgeving waarin ze moet werken. Spoor- vervoer concurreert vandaag (en in de toekomst nog meer) met andere binnenlandse transportmiddelen (wagen, bus en metro) en zelfs met buitenlandse dienstverleners. Nieuwe evoluties, zoals de zelfrijdende wagen, veranderen de mobiliteit grondig. In die veranderende samenleving en concurrentiële omgeving zit de NMBS gevangen in een oerconservatief sociaal overlegmodel dat alleen kan leiden tot de ondergang van de spoormaatschappij. De NMBS moet zich in 2022 kunnen meten op een geliberaliseerde Europese markt. Op deze manier zal dat nooit lukken.
Failliet
Stel je voor dat een private onderneming zich aan de concurrentie en aan de veranderende maatschappij moet aanpassen. En dat ze geconfronteerd wordt met een sociaal overlegmodel waarbij elke discussie steevast leidt tot een staking en/of een aanpassing van de overdreven gunstige eindeloopbaanregelingen ronduit onbespreekbaar zijn? Die onderneming zou snel failliet gaan.
De enige redding van de NMBS is een overheid die als aandeelhouder steevast de verliezen dekt. Maar die fondsen drogen op. In het buitenland heeft men de boodschap al langer begrepen. Zo heeft de Nederlandse spoormaatschappij veel minder personeel nodig voor net dezelfde dienstverlening. Dat personeel heeft bovendien zelf baat bij een grondige hervorming van de bestaande regelgeving. Wat ben je met verlof- en recuperatiedagen als je ze niet kan opnemen?
Het federaal regeerakkoord gaf het so- ciaal overleg tot eind dit jaar de tijd om een consensus te vinden over de gegarandeerde dienstverlening. Ondertussen is duidelijk dat die consensus er niet komt. Minister Galant moet nu zo snel mogelijk het voorstel van de NMBS-directie over die gegarandeerde dienstverlening aan het parlement voorleggen. Zo zal in elk geval de steeds terugkerende gijzeling van de treinreizigers tot het verleden behoren.
Om de NMBS toe te laten de nodige hervormingen intern door te voeren ten voordele van reiziger, personeel én belastingbetaler, is meer nodig. Ook het wettelijk kader voor het sociaal overleg bij de NMBS moet veranderen. Dat dat kader op de schop moet, is te wijten aan de onredelijke manier waarop de bonden misbruik maken van hun situatie en de NMBS het graf in helpen. Dat laten we niet gebeuren.
Egbert Lachaert en Sabien Lahaye-Battheu
Kamerleden Open VLD
Bron: De Tijd, vrijdag 11 december 2015