Sabien legt compromisvoorstel op tafel over zaad- en eiceldonatie


Anonieme donatie botst met rechten van het donorkind

Momenteel gebeurt de donatie van zaad- en eicellen in de regel volstrekt anoniem, tenzij de wensouders bewust kiezen voor een donor uit de familie- over vriendenkring. "Die anonimiteit maakt dat er relatief gemakkelijk donors worden gevonden. Maar tegelijkertijd zijn er donorkinderen die ijveren voor een verbod op anonieme spermadonatie. Zij claimen het recht van elk kind om de identiteit van zijn of haar biologische vader te kennen. Kinderen die dit recht worden ontzegd, kunnen met identiteitsproblemen kampen", zegt Sabien.

Verschillende belangen komen dus met elkaar in conflict. "Enerzijds zal het aantal donoren gevoelig afnemen door een volledig verbod op anonieme donatie en daardoor komt de kinderwens in het gedrang. Anderzijds zijn er de belangen van het donorkind dat er op latere leeftijd baat bij kan hebben om de biologische ouders te kennen."

In februari 2014 diende Sabien samen met haar fractiegenote Ine Somers een wetsvoorstel in om ook niet-anonieme donatie mogelijk te maken. Een jaar later vonden hierover hoorzittingen plaats in de Kamer. Op basis van de getrokken lessen en vele overlegmomenten met stakeholders dient Sabien nu een compromisamendement in op hun wetsvoorstel met vier belangrijke aanpassingen. "Bedoeling is om de belangen van donorkinderen, wensouders en donoren zo goed mogelijk te verzoenen. Wensouders en donoren zullen vrij kunnen kiezen uit drie soorten donatie, waarbij de donorkinderen steeds toegang krijgen tot bepaalde informatie."

1. Drie soorten donoren

Anonieme donor

Vandaag is elke zaad- of eiceldonor anoniem en moet hij of zij enkel medische informatie bekend maken die belangrijk kan zijn voor de gezonde ontwikkeling van het toekomstige donorkind. Sabien wil voortaan ook informatie laten opnemen over uiterlijke kenmerken, karaktereigenschappen, studiedomein, professionele bezigheid, hobby's, gezinssituatie enzovoort. De donor kan ook een motivatie geven voor de donatie, gericht aan het donorkind. "Deze niet-identificerende gegevens zijn wel altijd beschikbaar voor de wensouders, en ook het donorkind kan ze vanaf de leeftijd van 16 jaar opvragen. Op die manier komen we tegemoet aan twee verzuchtingen: de wensouders en donorkinderen beschikken toch over enige informatie, maar tegelijkertijd wordt de donor niet afgeschrikt om te doneren omdat hij onidentificeerbaar blijft."

ID-donor

De identificeerbare donor geeft dezelfde informatie op als de anonieme donor, met daarbovenop ook nog zijn of haar naam en geboortedatum. "Donoren die voor dit type donatie kiezen, geven dus de toestemming dat hun identiteit kenbaar wordt gemaakt aan de wensouders en aan het donorkind als het daar om vraagt. De niet-identificeerbare gegevens zijn beschikbaar voor het donorkind vanaf 16 jaar. De naam en geboortedatum pas vanaf 18 jaar. Deze twee types gegevens worden gescheiden opgeslagen, omdat donorkinderen al genoeg kunnen hebben aan een aantal kenmerken, zonder de behoefte te voelen om ook de naam van de donor te kennen en eventueel contact op te nemen."

Gekende donor

De gekende donor is een familielid, vriend of kennis van de wensouders die door die laatsten wordt aangebracht als donor. Dit type van donatie is vandaag ook al wettelijk mogelijk. Deze donor is gekend door de wensouders, maar niet noodzakelijk door het donorkind. "Wij willen dat gekende donoren opteren om onder het systeem van de anonieme donor of ID-donor te vallen. Op die manier geven we het donorkind ook de garantie dat het toegang heeft tot informatie over de donor, indien het dit wenst."

2. Van Anonieme naar ID-donor

Sabien wil de anonieme donor ook de mogelijkheid geven om zich na de donatie nog te bedenken en ID-donor te worden. Het omgekeerde mag niet mogelijk zijn.

3. Oprichting van Commissie Donorgegevens

Vandaag houden de fertiliteitscentra zelf alle gegevens over donoren bij. Er is geen centrale registratie. Dat is problematisch: "Zo mag één donor wettelijk bij maximaal zes vrouwen donorkinderen voortbrengen. Maar de fertiliteitscentra weten niet van mekaar welke donor ook elders heeft gedoneerd. Daarom richten we een Commissie Donorgegevens op. Deze moet alle donorgegevens van alle fertiliteitscentra centraal beheren."

Deze Commissie wordt ook het aanspreekpunt voor donorkinderen, wensouders en donoren. "Wanneer een donorkind vanaf 16 jaar informatie over de donor wil opvragen, moet het zich richten tot de Commissie. Hetzelfde geldt voor de wensouders. Wanneer een donorkind in contact wil komen met de ID-donor, dan zal de Commissie moeten bemiddelen om dit eventueel mogelijk te maken. Uiteraard kan de ID-donor niet gedwongen worden om ook effectief contact toe te laten."

4. Embryodonatie

Het doneren van bevruchte embryo's komt minder vaak voor dan de donatie van ei- of zaadcellen. Het is wettelijk enkel mogelijk wanneer een medisch begeleide voortplanting geleid heeft tot overtallige embryo's. De liberale Kamerleden willen de regels van ei- en zaadceldonatie ook van toepassing maken op embryodonatie. "Bij embryodonatie zijn er wel twee donoren. Zij moeten samen een keuze maken voor één en hetzelfde donortype: anoniem of ID."