Gerechtelijke procedures inzake familiezaken achter gesloten deuren
Marc en Linda zijn ouders van twee tieners. Ze gaan naar een Hof van Beroep om er de zaak te horen pleiten (beroep kortgeding) over de verblijfsregeling van hun kinderen. Ze komen terecht in een zittingszaal waar zij achteraan zitten, en de advocaten vooraan (rechtstaand voor het Hof). Het Hof doet niet eens de moeite om Marc en Linda naar voren te roepen bij de behandeling van hun zaak, laat staan dat het Hof hen aan het woord laat. En als ze al aan het woord zouden komen, zouden ze zich geremd voelen om voluit te spreken, want van enige privacy is in een volle openbare zittingszaal geen sprake. Marc en Linda verlaten de zaal met een zeer negatief "aan-de-kant-geschoven"-gevoel.
Dergelijke taferelen zijn helaas dagelijkse kost in de rechtbanken. De gerechtelijke procedures die slaan op familiezaken moeten daarom achter gesloten deuren plaatsvinden en minderjarigen moeten in aangepaste omstandigheden worden gehoord. Sabien heeft daartoe een wetsvoorstel ingediend.
De wetgever kan heel wat uitzonderingen maken op de algemene regel van de openbaarheid van zittingen, bijvoorbeeld om de belangen van minderjarigen te beschermen of om het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven van partijen te waarborgen. "Om die reden verlopen de zitting in de procedure van echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting en de zitting inzake vorderingen tussen echtgenoten met betrekking tot wederzijdse rechten en verplichtingen en het huwelijksvermogens-stelsel al 'in raadkamer'", aldus Sabien Lahaye-Battheu, die als ondervoorzitter van de Kamercommissie Justitie meewerkte aan de totstandkoming van die regelgeving.
"Maar er is nood aan een eenvormige regeling voor álle familiezaken. Alle procedures inzake onder andere voogdij over minderjarigen, echtscheiding (scheiding van tafel en bed en scheiding van goederen), einde samenwoonst met kinderen, uitkeringen tot levensonderhoud en vorderingen met betrekking tot de afstamming moeten achter gesloten deuren plaatsvinden", aldus Sabien Lahaye-Battheu, die erop wijst dat de rechter natuurlijk altijd zou moeten kunnen teruggrijpen naar de regel van de openbaarheid van zittingen.
De zitting met gesloten deuren zorgt ervoor dat gevoelige familiethema's, zoals de redenen voor scheiding, de verblijfsregeling voor de kinderen, enz. binnenskamers blijven. Dit getuigt van een groter respect voor de gevoeligheden en de privacy.
Horen van minderjarigen
In familierechtelijke procedures die hen aanbelangen, kan de rechter minderjarigen horen. "Ook al kwijten de meeste rechters zich prima van die taak, toch zou het goed zijn dat in de wet wordt voorzien dat het horen gebeurt in een speciaal daartoe uitgeruste kamer om de kinderen op hun gemak te stellen", aldus Sabien Lahaye-Battheu.
Om het hoorrecht op een doeltreffende manier te verwezenlijken, moet voor de rechters een specifieke opleiding worden voorzien, uitgewerkt door het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding.
"Uit de praktijk blijkt dat sommige magistraten er de voorkeur aan geven de minderjarigen persoonlijk te horen, terwijl anderen dat overlaten aan specialisten ter zake. Het is niet aangewezen om zomaar iedereen vragen te laten stellen aan de kinderen die gehoord worden. Er zou een minimumvereiste moeten zijn inzake de opleiding die gevolgd is (bijvoorbeeld sociaal assistent, in het bezit zijn van een pedagogisch diploma, enz.), zodat men weet dat de "ondervrager" geschikt is om met minderjarigen om te gaan. Voor een optimale rechtsbescherming van de minderjarige, kan hij steeds worden bijgestaan door een advocaat, zonder dat hij van deze bijstand kan afzien", zegt Sabien Lahaye-Battheu.
Het wetsvoorstel beoogt een optimale begeleiding van kinderen en jongeren in familierechtelijke procedures zoals echtscheidingen. Begin november al stelden het Vormingscentrum Opvoeding en Kinderopvang en Vlaamse minister van Welzijn en Gezin, Steven Vanackere, een folder en een website (www.tweehuizen.be) voor die zowel aan kinderen en jongeren als volwassenen info en goede raad geeft bij een scheiding. Jaarlijks maken 35.000 minderjarige kinderen een scheiding mee van hun ouders.
Het wetsvoorstel komt volgens Sabien Lahaye-Battheu ook tegemoet aan een aantal bekommernissen die het Kinderrechtencommissariaat vorig jaar in haar memorandum 'Een sterkere rechtspositie voor de minderjarige' oplijstte.
Dringend actie
Voor zowel de behandeling van familiezaken als het horen van kinderen wil Open VLD vlug een aanpassing van de huidige werkmethodes. Hogergenoemde voorstellen moeten soms schrijnende situaties uit de wereld helpen. De oprichting van een familierechtbank, die ook een oplossing zou kunnen bieden, is spijtig genoeg nog niet voor morgen. Op een parlementaire vraag van Sabien Lahaye-Battheu eerder deze maand gaf staatssecretaris voor het Gezin Melchior Wathelet te kennen dat de werkgroep hierover nog voor de eerste keer moet samen komen