Zaak Simon Wijffels

Het parket van Gent zegt dat het niet kon verhinderen dat Michaël en Levi G., die de Gentse scholier Simon Wijffels levensgevaarlijk met een mes in de hals staken, met hun ouders naar het buitenland vluchtten. De broers hadden van de jeugdrechter immers geen huisarrest gekregen.

Over het verwijt van de Dienst Vreemdelingenzaken, dat justitie nooit heeft gevraagd de familie G. in België te laten blijven omdat een gerechtelijke procedure tegen hun zoons loopt, is het Gentse parket kort. 'Die informatie mogen wij DVZ niet geven.'

Onmiddellijk na de steekpartij op 4 september 2007, vlakbij de schoolpoort van het Vrij Instituut voor Secundair Onderwijs (VISO) Sint-Baafs in Gent, kon de politie de twee belagers van Simon Wijffels oppakken. Net voor hij het bewustzijn verloor, had Simon hun namen nog kunnen noemen.

Michaël G., de jongste, werd eerst naar de jeugdgevangenis van Everberg gestuurd. Na een paar dagen werd hij overgeplaatst naar de gesloten jeugdinstelling in Ruiselede, waar hij tot juni 2008 verbleef. Zijn oudste broer Levi legde hetzelfde parcours af, maar hij bleef langer in Everberg en mocht de instelling in Ruiselede pas in december vorig jaar verlaten.

"De jeugdrechter heeft wel degelijk een aantal voorwaarden aan die vrijlatingen gekoppeld", zegt Annemie Serlippens van het parket in Gent. "De jongens moesten voldoen aan hun leerplicht en een zinvolle vrijetijdsbesteding zoeken. De boksclub waar ze alletwee bij waren aangesloten, mocht niet meer."

Maar, zo moet Serlippens toegeven, verdere bewegingsbeperkende maatregelen heeft de jeugdrechter niet opgelegd. De jongens konden gaan en staan waar ze wilden. "Er had een huisarrest kunnen komen, waardoor de broers, zoals dat bij meerderjarigen het geval is, geseind zouden hebben gestaan en de politie zou zijn ingeschakeld voor controle. Nu was het toezicht op de naleving van de voorwaarden voor vrijlating uitsluitend het terrein van de sociale dienst van de jeugdrechtbank."

Het was die sociale dienst die in een verslag op 26 januari aan het parket meldde dat ze enkele dagen voordien voor een verlaten huis van de familie G. was komen te staan. Vermoedelijk verliet het gezin in de nacht van 21 op 22 januari het land. Volgens hun advocaat zit de familie G. ondertussen in Israël.

Tijdens het gerechtelijk onderzoek naar de twee broers was de asielprocedure van de familie G. blijven doorlopen. In augustus vorig jaar kwam er een laatste njet op de vraag tot politiek asiel. De familie G. ging in beroep, maar ving ook daar bot. Ondertussen bleven ze gewoon in Merelbeke wonen, illegaal.

Premie van 250 euro

Niet lang na de vrijlating van oudste zoon Levi vertrok de familie 'vrijwillig' naar Tel Aviv. Via de International Organisation for Migration (IOM), die de terugkeer organiseert van uitgeprocedeerde vluchtelingen, werden acht vliegtickets geboekt via Wenen, allemaal bekostigd door de Belgische staat. Omdat het om een vrijwillige terugkeer ging, kwam daar nog eens 250 euro per volwassene bovenop.

Dat de familie zomaar kon vertrekken, is alvast niet de schuld van de Dienst Vreemdelingenzaken, aldus woordvoerster Katrien Jansseune. "Wij hebben op geen enkel moment de vraag gekregen van het parket om de minderjarige kinderen van de familie, noch de ouders, ter beschikking te houden in België in het belang van het strafonderzoek."

DVZ was naar eigen zeggen evenmin op de hoogte van de opsluiting van de twee broers in een jeugdinstelling. "Wij kunnen toch niet de gerechtelijke antecedenten nagaan van elke vreemdeling die asiel aanvraag", zegt Jansseune. DVZ kan dat alleen doen op uitdrukkelijke vraag van het parket. En die vraag is er nooit gekomen.

"Wij mogen die informatie niet eens vrijgeven", weerlegt Annemie Serlippens van het Gentse parket de kritiek. "Dat zou een flagrante schending zijn van het geheim van het onderzoek. Er is geen enkele wet die ons toelaat contact op te nemen met DVZ voor een niet-geseinde crimineel."

Het Gentse parket was er uiteraard wel van op de hoogte dat de twee broers gedurende het gerechtelijk onderzoek een asielaanvraag hadden lopen. "Dat wisten we uit de kranten", aldus Serlippens. In september 2008 nam het parket contact op met DVZ om te vragen hoe ver de procedure stond. Omdat er toen nog sprake was van een lopend beroep, is het parket nooit gealarmeerd geweest. "Er waren geen aanwijzingen die erop duidden dat de familie van plan was het land te verlaten. Integendeel, uit de procedure bleek dat ze alles aan het bewerkstelligen waren om in België te blijven."

Ook advocaat Bertrand Vrijens pleitte er eind vorig jaar nog voor dat zijn cliënten niet zouden worden uitgewezen. Hij wees erop dat een proces belangrijk was, "zowel voor de slachtoffers als voor de daders. Ze moeten zich kunnen verdedigen voor de rechter."

Stefaan De Clerck: 'Niemand ging in de fout'

Justitieminister Stefaan De Clerck (CD&V) gaat overleggen met de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en het parket zodat er 'geen verdachten meer door de mazen van het net glippen'. Iets wat hij tien jaar geleden trouwens ook al eens probeerde - zonder resultaat.

Een hele dag lang speelden DVZ, het parket en de politici de zwartepiet door naar elkaar. DVZ werd door het parket niet verwittigd dat er tegen de jongens een gerechtelijke procedure liep, het parket verschool zich achter de gebrekkige wetgeving en de parlementsleden schoven alle beschuldigingen terug naar de procureurs en rechters.

De oppositie eiste uiteindelijk dat justitieminister Stefaan De Clerck (CD&V) één schuldige zou aanwijzen, maar die bedankte voor de eer. "Ik weiger om een schuldige aan te duiden", zegt hij. "Alle diensten hebben gedaan wat ze moesten doen. Het gaat hier gewoon om botsende logica's en een gebrek aan synchronisatie."

De Clerck spreekt tegen dat DVZ en het parket wel vaker los van elkaar werken. "Vaak zijn die diensten goed op elkaar afgestemd, wisselen zij informatie uit. Alleen in dit specifieke geval liep de communicatie mank", zegt hij. "De jongeren en hun families hebben gebruik gemaakt van een lacune in de wet om - hoe vreemd dat ook klinkt - te doen wat ze moesten doen: het land verlaten."

Tien jaar geleden, tijdens zijn vorige ambtstermijn als justitieminister, poogde De Clerck al om de samenwerking tussen het gerecht en DVZ te verbeteren. "Maar dat overleg is stilgevallen," zegt hij. "We moeten nu opnieuw afspraken maken zodat dit soort onrechtvaardigheden niet meer kan gebeuren." Het parket zou voortaan systematischer moeten signaleren aan DVZ als er gerechtelijke procedures lopen tegen uitgewezen asielzoekers. "Maar elk pv signaleren is onbegonnen werk. We zullen welomlijnde categorieën moeten bepalen."

Zo gemakkelijk komen parket en DVZ er niet vanaf bij Open Vld en sp.a. "Dit onverantwoord gebrek aan communicatie moet onmiddellijk worden opgelost", vindt Sabien Lahaye-Battheu (Open Vld). De liberale verwijst naar de waterdichte werkwijze bij de naturalisaties, waarover een parlementaire commissie beslist. "In die dossiers zit er altijd een advies van het parket en een overzicht van de lopende onderzoeken. Dat bewijst dat het niet moeilijk kan zijn om die informatie door te spelen." Voor Renaat Landuyt (sp.a) zijn alleen de procureurs zwaar over de schreef gegaan. "De tolerantie voor hun fouten en onverantwoordelijkheid heeft zijn grenzen bereikt. Dit mag niet blauwblauw blijven."

Bron: De Morgen, 5 februari 2009.